TUSAŞ YÖNETİMİNİ, MÜHENDİSLERİ İŞTEN ATMA UYGULAMASINI DURDURMAYA, ANAYASA’YA, İŞ KANUNU’NA VE İLGİLİ TÜM YASAL MEVZUATA UYGUN DAVRANMAYA DAVET EDİYORUZ

TUSAŞ Yönetimini, Mühendisleri İşten Atma Uygulamasını Durdurmaya, Anayasa’ya, İş Kanunu’na ve İlgili Tüm Yasal Mevzuata Uygun Davranmaya Davet Ediyoruz

TUSAŞ yönetiminin 100’den fazla personeline 31.12.2023 tarihi mesai bitimi itibarıyla iş sözleşmelerinin sona erdirileceğini bildirdiği haberini almış bulunuyoruz. İşten atma anlamına gelen bu uygulamanın gerekçesi olarak ise, Şirket Yönetim Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Şirket İç Yönetmeliği ile çalışma yaş haddinin 60 yaş olarak belirlenmiş olması gösterilmiştir.

Ancak şirketlerin iç yönetmelikleri ve bunlara bağlı uygulamalar, başta Anayasa ve İş Kanunu olmak üzere yürürlükteki yasal mevzuata ve hukuka aykırı olamaz. Çalışmaya 60 yaş haddi belirlenmesi ve bunun uygulanması öncelikle Anayasa’nın “Kanun önünde eşitlik” başlıklı 10. maddesine aykırıdır. Keza 4857 sayılı İş Kanunu’nda çalıştırma yaşına ilişkin olarak azami yaş sınırıyla ilgili bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu gerçeklik karşısında, işverenlerin çalıştırdıkları personel için çalışma yaş haddi getirmeleri ve yaş haddi nedeniyle iş sözleşmelerini sona erdirmeleri Anayasa’nın 10. maddesinde düzenlenen “Kanun önünde eşitlik” ilkesine ve “Çalışma ve sözleşme hürriyeti” başlıklı 48. maddesine açıkça aykırı olduğu gibi 4857 sayılı İş Kanunu hükümlerinde de böyle bir uygulamaya yasal dayanak teşkil edecek hiçbir hüküm bulunmamaktadır.

İşin özcesi, yürürlükteki Anayasa ve 4857 sayılı Kanun kuralları karşısında, hiçbir işverenin personelini kendiliğinden “emekliye sevk etme” yetkisi yoktur; emekli olarak çalışma yaşamını bitirme kararı personelin hür iradesine tabidir.

Diğer yandan sayısı 100’ü aşan personelin işten atılması, esasen “toplu işten çıkarma”dır. Söz konusu uygulamanın kişilere tek tek bildirilmiş olmasının, bu uygulamanın esasen toplu işten çıkarma olduğu gerçeğini değiştirmeyeceği açıktır. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde ise “toplu işten çıkarma” düzenlenmiş, bu uygulamanın usul ve esasları belirlenmiştir. Anılan Kanun hükmünün 1. fıkrası;

İşyerinde çalışan işçi sayısı:

a) 20 ile 100 işçi arasında ise, en az 10 işçinin,

b) 101 ile 300 işçi arasında ise, en az yüzde on oranında işçinin,

c) 301 ve daha fazla ise, en az 30 işçinin,

İşine 17nci madde uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır…” şeklindedir.

TUSAŞ yönetimince 60 yaş haddi getirilmesi ve bu nedenle 100’den fazla personelinin iş akdinin sonlandırılması esasen “toplu işten çıkarma” olmanın yanı sıra, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde sayılan “ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri” şeklindeki gerekçelere de uygun değildir ve Kanun hükmünde belirlenen toplu işten çıkarma usulüne de uyulmamaktadır. Bir yandan 4857 sayılı İş Kanunu’nun 29. maddesinde düzenlenen toplu işten çıkarmaya ilişkin usul ve esaslara uymayıp, diğer yandan kanun ve hukuka aykırı bir şekilde çalışmaya 60 yaş haddi getirerek 100’den fazla personeli topluca işten çıkarmanın açıkça “kanuna karşı hile” niteliğinde olduğu kanısındayız

Ayrıca belirtmek gerekir, iktidar emeklilik yaşını yükseltmiş ve en son 12. Kalkınma Planı’nda belirtildiği üzere “istihdamda kalma yaşı”nı artırmayı bir hedef olarak belirlemiştir. Erkek çalışanlar için emeklilik yaşı kademeli olarak 65’e yükseltilmiş durumdadır. Bugün itibarıyla işe başlayan bir erkek çalışan asgari 60 yaşında, kadın çalışan 58 yaşında emekli olabilmektedir.

Yukarıda belirtilen “60 yaş haddi” uygulamasını kararlaştıran Şirket Yönetim Kurulu’nun mevcut başkanı Rafet Bozdoğan 1960 doğumlu, yani 63 yaşındadır. Kararı yürüten Şirket Genel Müdürü Temel Kotil, 1959 doğumlu, yani 64 yaşındadır. TUSAŞ’ta Genel Müdür’ün yakın zamanda TRT’ye yaptığı açıklamada da belirttiği üzere, 6 bine yakın mühendis, 15 binin üzerinde personel “kadrolu” olarak görev yapmaktadır. Ayrıca TUSAŞ'ın danışman vb. statüsünde 60 yaş üzeri yabancı mühendis çalıştırdığı da bilinmektedir. Bu büyüklükteki bir şirketin yönetiminde 60 yaş üzeri kişilerin görev alabilmeleri dahi, yaş haddi uygulamasının zaten hiçbir mantıklı gerekçesinin olmadığını göstermektedir.

Şirketin kararından etkilenen, 100’ün oldukça üzerinde olduğunu bildiğimiz, ancak genel bir açıklama yapılmadığı ve tek tek personele bildirimde bulunularak uygulandığı için tam sayıyı bilemediğimiz personel, mühendislerden ve teknisyenlerden oluşmaktadır. Mühendislerin mesleğini icra etmeleri için belirlenmiş bir “yaş haddi”nin ne kabul edilebilir bir teknik izahı ne de Anayasal ve yasal dayanağı vardır. Belirtilen yaş haddini hâlihazırda aşmış, her ikisi de mühendis olan, Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür’ün görevlerinin başında olması da bu durumu kanıtlamaktadır.

Geçmişte bu uygulamaya istisnalar getirilmiş ve bu son kararda olduğu gibi sert ve büyük miktarda çalışanın etkileneceği şekilde uygulanmamıştır. Yine geçmişte, siyasi saiklerle ve “teknik olmayan ölçütlerle” “yaş haddi” uygulamasının dayanağı gösterilen şirket içi yönetmelik gerekçe gösterilerek işten atılan personelin bir kısmı işe iade davası açmış ve bu davaları kazanmıştır. Bu personelin bir kısmı başta Makina Mühendisleri Odası-MMO olmak üzere Türk Mühendis ve Mimar Odaları-TMMOB’ye bağlı Odalara üye mühendislerden oluşmaktadır.

Söz konusu bu son karardan etkilenecek olan aralarında MMO üyelerinin önemli bir oranını oluşturduğu mühendisler, şirketin teknik bilgi birikimini temsil etmektedirler. Bu durum, kendi rızaları dışında “işten atılma” anlamına gelen bu uygulamaya maruz kalan mühendislerin kişisel mağduriyetlerinin dışında, ülkenin teknik birikiminin ziyan edilmesi yoluyla kamusal zarara yol açacak bir uygulamadır.

Söz konusu karardan etkilenecek olan teknisyenlerin çoğunluğu, hâlihazırda emekli olduğu halde, sahip oldukları ihtisasları nedeniyle şirket yönetimi tarafından yeniden göreve çağrılmış kişilerden oluşmaktadır. Bu durumda olmayanlar da yüksek ihtisas sahibi, havacılık sanayiinin gerektirdiği vasıflara, eğitimlere ve sertifikasyona sahip kişilerdir. Üretim sürecinin dışına itilmeleri yalnızca kendileri açısından değil, ülke açısından da kayıp anlamına gelecektir.

TUSAŞ, her ne kadar “Kamu İktisadi Teşekkülü” statüsünde olmasa da, kamu kaynaklarıyla kurulmuş, kamu sermayeli, yönetiminde görev alacak kişilerin kamu otoritesince atandığı bir kamu şirketidir. TUSAŞ, ülkenin tek uçak fabrikası niteliğinde bir kurumdur. Tasarruflarında tüm şirketler gibi Anayasa ve yürürlükteki yasal mevzuata uygun davranma zorunluluğunun yanı sıra, kamu şirketi vasfıyla kamuoyuna hesap verme zorunluluğu da vardır.

Öte yandan, personele konu bildirimin Aralık ayında yapılmış olması ve uygulamanın “31 Aralık mesai bitimi itibariyle” başlatılacağının bildirilmiş olması da dikkat çekicidir. Bilindiği gibi bir 12 Eylül cuntası uygulaması olan “Kıdem Tazminatı tavanı” yılda 2 kez, Ocak ve Temmuz aylarında belirlenmektedir. Personelin sözleşmesi Aralık ayında bitirileceği için, çoğunluğu kıdem tazminatı tavanından etkilenecek statüde oldukları ve Ocak ayında açıklanacak kıdem tazminatı tavanından yararlanamayacakları için, önemli bir maddi kayba da uğrayacaklardır. Şirket yönetiminin liyakat ve çalışanına vefa duygusundan yoksun olduğu ve yıllarını şirkete vermiş çalışanlarını kapı önüne koymaktan çekinmeyen bir fütursuzluk içinde olduğu açıktır.

Bu tür uygulamaların genç mühendislerde, teknisyenlerde ve diğer çalışanlarda büyük bir motivasyon kaybına yol açacağı çok açıktır. Yıllar boyunca nitelikli bir emeği ülke kurumlarının hizmetine sunanların bir sayfalık bir e-posta mesajı ile kapı önüne konulacağını bilmek, genç işçilerde büyük bir hayal kırıklığı yaratacaktır. Ayrıca, 65 yaşında emekli olabilecek bir çalışanın 60 yaşında işten atılacağını bilmesi, emeklilik hakkının fiilen var olmadığını gösterecektir.

Makina Mühendisleri Odası, üyesi olan makina, uçak-havacılık ve endüstri mühendislerinin, TMMOB’ye bağlı diğer Odalara üye mühendislerin ve ülkenin yetiştirdiği nitelikli teknisyenlerin mağduriyetine yol açacak bu uygulamadan derin kaygı duymaktadır. Odamız ülkenin güzide ve büyük ölçekte kamu kaynağını kullanan bir kurumunun keyfi ve yasal olmayan uygulamalarla yönetilmesini kabul etmemektedir.

Sonuç olarak, TUSAŞ yönetimini,

31 Aralık 2023 itibariyle işten atılacak personele ilişkin kararı yürürlükten kaldırmaya;

Anayasa’ya, İş Kanunu’na ve diğer yasal mevzuata aykırı olan ve bu son karara gerekçe gösterilen şirket içi yönetmeliğin iptaline;

Çalışanları ile ilişkilerinde yasal mevzuatın yanı sıra evrensel işçi hakları ilkelerine, hakkaniyete, değerbilirliğe ve liyakat normlarına bağlı kalmaya davet ediyoruz.

YUNUS YENER

TMMOB MAKİNA MÜHENDİSLERİ ODASI BAŞKANI